ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΑΤΡΟΥ της Μαρίνας Αποστόλου

Αρχιμάστορας Σόλνες

Σε απόδοση & σκηνοθεσία της Αθανασίας Καραγιαννοπούλου

Θέατρο Ιλίσια

Είναι ίσως δύσκολο ή και τολμηρό, θα έλεγε κανείς, να επιχειρήσουμε να συντάξουμε κριτική για ένα κλασικό αριστούργημα όπως αυτό του Αρχιμάστορα Σόλνες το οποίο ανεβαίνει τη φετινή χειμερινή περίοδο στο θέατρο Ιλίσια από Τετάρτη έως Σάββατο.

Κι αυτό διότι έχουμε να κάνουμε με ένα κείμενο-γίγαντα του Ίψεν, ένα κείμενο-σταθμό του 19^ου αιώνα με διαχρονική αξία και πολυάριθμες προσλαμβάνουσες. Συνεπώς, μιλάμε για ένα θεατρικό έργο που κάθε άλλο παρά εύκολη είναι η σκηνική του ανάδειξη καθώς αυτή είναι πολυεπίπεδη και απαιτεί βαθιές δραματουργικές γνώσεις αλλά και μακρά σκηνοθετική και υποκριτική εμπειρία.

Χωρίς αμφιβολία, η Αθανασία Καραγιαννοπούλου διαθέτει αυτό που λέμε στερεότυπα ενίοτε, βαρύ βιογραφικό στο χώρο του θεάτρου. Το γεγονός αυτό  της επέτρεψε να στήσει σκηνικά μια καλοκουρδισμένη και ακριβή, ομολογουμένως, παράσταση. Αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα τρεις σημαντικές ευθύνες, της μετάφρασης, της διασκευής και της σκηνοθεσίας, έδωσε σάρκα και οστά σε ένα δραματικό κομψοτέχνημα, κράμα νατουραλισμού και συμβολισμού μαζί.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ: Ο Χάλβαρντ Σόλνες, ένας αρχιτέκτονας χωρίς δίπλωμα μηχανικού, αλλά αυτοδίδακτος και αυτοδημιούργητος, γι’ αυτό και (αυτο)αποκαλούμενος αρχιμάστορας, βρίσκεται στη δύση της καριέρας του (ο Ίψεν χρησιμοποιεί συμβολικά το όνομα «Σόλνες» που στα νορβηγικά σημαίνει «ήλιος που δύει»). Παρότι όμως έχει ολοκληρωθεί επαγγελματικά και ως εκ τούτου δε στερείται χρημάτων, παραβλέπει την ηλικία του και επιμένει να στέκεται εμπόδιο στην ανέλιξη των νέων και πολλά υποσχόμενων πτυχιούχων μηχανικών. Ένα τέτοιο πρόσωπο είναι ο υπάλληλος που έχει στο γραφείο του, ο Κνουτ Μπρόβικ, ο οποίος επιθυμεί να φύγει συμπαρασύροντας την αρραβωνιαστικιά του και βοηθό του Σόλνες, Κάγια. Ο πατέρας του νεαρού μηχανικού, ηλικιωμένος πια και με βεβαρημένη υγεία, αδικημένος επαγγελματικά στο παρελθόν από τον Χάλβαρντ, ζητά από τον τελευταίο να δώσει μια ευκαιρία στο γιο του και να του επιτρέψει να ανοίξει πια τα φτερά του και να σταθεί στα πόδια του. Ο Σόλνες όμως, εγωιστής και πλεονέκτης, αρνείται συστηματικά, γεγονός στο οποίο συμβάλλει και η ερωτική σχέση που διατηρεί κρυφά με την Κάγια.

Αποφασιστικό ρόλο στη δραματική πλοκή και εξέλιξη έρχεται να διαδραματίσει η Χίλντα Βάνγκελ, μια νεαρή και όμορφη κοπέλα, παλιά γνώριμη και πλατωνική ερωμένη του Σόλνες στο παρελθόν. Σαν κομήτης, επανεμφανίζεται στη ζωή του ενθυμούμενη την υπόσχεσή του για συνέχεια στη γνωριμία τους. Ο Σόλνες αναστατώνεται αλλά μαγεύεται και της ανοίγει την καρδιά του. Κάστρα, πριγκίπισσες και άλλα τέτοια στοιχεία παραμυθιού ντύνουν το ειδύλλιό τους κάτω από τη μύτη της Αλίνε, συζύγου του Σόλνες που υπομένει στωικά ενώ βλέπει τι συμβαίνει, φιλοξενώντας και περιποιούμενη με ψυχρή ευγένεια τη νεαρή «εισβολέα» καθώς αυτό είναι, όπως συχνά λέει, «το καθήκον» της. Η Χίλντα, ένα δραματικό πρόσωπο μεγάλης ερμηνευτικής δυναμικής καθώς είναι παρούσα στις περισσότερες σκηνές από τη στιγμή που εμφανίζεται στο σπίτι του ζεύγους Σόλνες, ταράζει το Χάλβαρντ και τον ωθεί μέσα από το θαυμασμό και την πίστη που του εκφράζει να κρεμάσει το στεφάνι ψηλά στον πύργο, που αυτός έχει μόλις χτίσει, παρόλη την υψοφοβία που τον αγχώνει.

Μια πυρκαγιά στο πατρικό της Αλίνε κάποτε, δυο δίδυμα αγοράκια που δηλητηριάστηκαν από το γάλα της ίδιας τους της μάνας, μια μητέρα που προσκολλημένη στη χριστιανική πίστη έχει αποδεχτεί αυτό το φοβερό χαμό, ένα σπίτι με παιδικά δωμάτια αλλά χωρίς παιδιά μέσα κι ένα καινούργιο σπίτι με την ίδια διαρρύθμιση έτοιμο να παραδοθεί στοιχειοθετούν την άλλη όψη που λαμβάνει το έργο του Ίψεν, εκείνη του ψυχολογικού θρίλερ.

Η ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ: Προσεγμένη και στην παραμικρή λεπτομέρεια, η σκηνοθεσία της Καραγιαννοπούλου αποτελεί ένα αληθινό κέντημα επί σκηνής. Είναι προφανές ότι το καλλιτεχνικό προϊόν που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια των θεατών είναι αποτέλεσμα πολλών και επίπονων ωρών δοκιμών. Ξεχωρίζουμε χωρίς καμιά αμφιβολία το τρίγωνο που δεσπόζει στη σκηνή, το οποίο στη συνέχεια γίνεται ένα λάμδα κεφαλαίο. Πρόκειται πραγματικά για μια εξαιρετικά ευφυή σύλληψη της σκηνοθέτιδας που ενώ εντυπωσιάζει το κοινό, δεν πραγματοποιείται χάριν εντυπωσιασμού. Το τρίγωνο, όπως είναι γνωστό, συνιστά βασικό όργανο των αρχιτεκτόνων μηχανικών αλλά συνάμα παραπέμπει και στο ιψενικό ερωτικού περιεχομένου τρίγωνο. Το λάμδα που βλέπουμε στη συνέχεια, καθώς η κάτω πλευρά του τριγώνου σβήνει, μας φέρνει στο μυαλό το διαβήτη, επίσης βασικό γεωμετρικό όργανο αλλά κατ’ επέκταση και τη ραψωδία λ’ της Οδύσσειας, τη λεγόμενη Νέκυια, όπου ο Οδυσσέας κατεβαίνει στον Άδη με σκοπό να πάρει χρησμό από το νεκρό πια μάντη Τειρεσία για να συνεχίσει το ταξίδι του. Εκεί, μεταξύ των νεκρών, θα ξανανταμώσει με αγαπημένα αποθανόντα πρόσωπα όπως τη μητέρα του και παλιούς συντρόφους και συμπολεμιστές του στην Τροία. Στη Νέκυια η ζωή έρχεται σε επαφή με το θάνατο και ο Κάτω Κόσμος γίνεται για τον κεντρικό ήρωα πεδίο έκφρασης εσωτερικού νόστου. Έτσι κι εδώ: ο Σόλνες θα συναντήσει τον ακαριαίο θάνατο μετά το άγγιγμα (για τελευταία φορά) της κορυφής.

Ο ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ ΩΣ ΣΟΛΝΕΣ: Στην πιο ώριμη στιγμή της καριέρας του, ο Γρηγόρης Βαλτινός, έμπειρος και έτοιμος για ένα τέτοιο εγχείρημα, ενσαρκώνει με μεγάλη επιτυχία το δραματικό πρόσωπο του Χάλβαρντ Σόλνες. Χωρίς υπερβολές και σχηματισμούς αλλά με τη φιλαρέσκεια και την έπαρση που αρμόζουν στο πρόσωπο του ήρωα του Ίψεν, ο Βαλτινός κατακτά τη σκηνή κι αποδίδει τον αρχιμάστορα έτσι όπως του πρέπει: σφετεριστή, εγωκεντρικό αλλά και επιρρεπή. Νατουραλιστικός, δίνει το στίγμα της επιβολής του ισχυρότερου, όπως διατυπώνει η θεωρία του Δαρβίνου. Θεωρεί μάλιστα την ανώτατη δύναμη του Θεού σοβαρά υπεύθυνη για την εξέλιξή του μέσα στη ζωή. Χειμαρρώδης από την αρχή έως το τέλος, σε ένα καταρρακτώδες κείμενο που του αναλογεί (απουσιάζει μόνο από τη σκηνή που η σύζυγός του συνομιλεί με τη Χίλντα), απογειώνει το ρόλο του σα νικητής μετά από αγώνα δρόμου πολλών χιλιομέτρων.

Η ΙΩΒΗ ΦΡΑΓΚΑΤΟΥ ΩΣ ΧΙΛΝΤΑ: Νέα και φρέσκια, γεμάτη ζωντάνια, επιτυγχάνει την αντίθεση ανάμεσα στη χαρά και την αντισυμβατικότητα των οποίων είναι πρέσβειρα και στη θλίψη και τη συντήρηση που εκφράζει η Αλίνε. Η Ιώβη Φραγκάτου, ανεξάντλητη και αυτή, υποστηρίζει ένα δραματικό πρόσωπο που προωθεί γοργά τη ροή του έργου. Σίγουρα, δε θα μπορούσε να είναι στατική στη σκηνή (κάθε άλλο θα έλεγε κανείς καθώς μοιάζει σαν απόκοσμη νεράιδα) ωστόσο, η κίνησή της σε κάποια σημεία περισσεύει και θα χρειαζόταν περισσότερη επιμέλεια από κινησιολόγο. Η Χίλντα αντιπροσωπεύει, πιθανόν, το παρελθόν του Σόλνες, την ευτυχία της ζωής, την αφορμή για δράση, την αμαρτία αλλά ίσως ακόμη και την ίδια τη νέμεση.

Η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΧΟΥ ΩΣ ΑΛΙΝΕ: Άκρως δραματική και θλιμμένη με σχεδόν μοιρολατρική διάθεση, η Κατερίνα Λέχου διατηρεί το ύφος που πρέπει στη σύζυγο του Σόλνες. Με βαθιά πίστη στο Θεό, αποδέχεται το πεπρωμένο και υπηρετεί τα «πρέπει» της θέσης της. Μελαγχολική, νομίζει ότι ο Σόλνες πάσχει από τρέλα του μυαλού γεγονός που επηρεάζει τη συμπεριφορά της απέναντί του. Πειστική, σε ένα ρόλο που της ταιριάζει, η Κατερίνα Λέχου προσδίδει με τη βραχνή φωνή της έναν επιπλέον τόνο ανάγλυφης μοναξιάς στη φιγούρα της Αλίνε.

Εξίσου αξιοσημείωτες είναι οι ερμηνείες των Αντίνοου Αλμπάνη (Κνουτ), Μιχάλη Αεράκη (Ράγκναρ, πατέρας του Κνουτ), Κατερίνας Κρέπη (Κάγια) και Κώστα Καστανά (γιατρός). Πρόκειται για ένα δεμένο θίασο με καλλιτεχνική χημεία που προσφέρει στο κοινό ένα τεχνούργημα τόσο εμπορικό όσο και ποιοτικό μαζί.

Επίσης, νιώθουμε την ανάγκη να υπογραμμίσουμε το πόσο όμορφα είναι τα σκηνικά του Γιάννη Μουρίκη. Μας ταξιδεύουν μαγικά στην εποχή του Ίψεν. Ακόμη όμως πιο επιτυχημένες είναι οι ενδυματολογικές επιλογές του Γιώργου Σεγρεδάκη: κομψότατες και καλόγουστες αλλά και συμβολικές. Μαύρες στο πρώτο μισό του έργου και λευκές στο δεύτερο συμβολίζουν το πέρασμα από το σκοτάδι και την άγνοια στο φως και την αλήθεια.

Τέλος, η μουσική επένδυση με μεσαιωνικό άρωμα είναι επιβλητική και ατμοσφαιρική. Μοναδική ίσως εξαίρεση αποτελεί το θέμα σε αγγλικό στίχο που εισάγει το δεύτερο μισό του έργου (μετά το διάλειμμα). Δείχνει ελαφρώς ξέχωρο από το πνεύμα και το ύφος γενικότερα, σίγουρα όμως θα έχει επιλεγεί από τη σκηνοθέτιδα για κάποιο συγκεκριμένο λόγο που απλά δεν είναι προφανής.

Πηγή εικόνας: www.theatroilisia.gr