ΘΕΑΤΡΟ ΒΡΑΧΩΝ «ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ»

Φιλοκτήτης

Τραγωδία του Σοφοκλή

Σκηνοθεσία: Μαρλέν Καμίνσκυ

Β. Σκηνοθέτη: Νατάσα Πετροπούλου

Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας

 

Βύρωνας

Δευτέρα, 4 Ιουλίου 2022

9.30 μ.μ.

 

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ – Χάνεται το κακό ποτέ; … Δούλοι κινήσαμε σ’ αυτόν τον κόσμο…

 

ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Της Μαρίνας Αποστόλου

      MA Θεατρικών Σπουδών

Μια μεστή παράσταση που άφησε ικανοποιημένους από κάθε αισθητική άποψη τους λάτρεις του αρχαίου (και όχι μόνο) δράματος είχαμε τη χαρά να παρακολουθήσουμε το βράδυ της Δευτέρας 4 Ιουλίου 2022 στο θέατρο βράχων «ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ» στην περιοχή του Βύρωνα.

Η σκηνοθέτρια Μαρλέν Καμίνσκυ παρουσίασε στο φιλοθεάμον κοινό μια καλοκουρδισμένη παράσταση όπου τίποτα δεν περίσσευε, τίποτα δεν έδειχνε να διαρρέει μήτε να εκπίπτει. Ο Τάσος Νούσιας σήκωσε ψυχή τε και σώματι στους καλλιτεχνικούς του ώμους το φορτίο ενός υψηλής ερμηνευτικής δυναμικής ρόλου που δεν ήταν άλλος από αυτός του εγκαταλελειμμένου στη Λήμνο και σοβαρά λαβωμένου τοξοβόλου Φιλοκτήτη. Ο νεαρός ηθοποιός Γιώργος Αμούτζας, εμφανώς ταλαντούχος, ενσάρκωσε υποδειγματικά τον δραματικό χαρακτήρα του Νεοπτόλεμου αξιοποιώντας την άριστη άρθρωση και εκφορά λόγου που διαθέτει αλλά και όλη τη ζωντάνια του κατά βάθος αδιάφθορου και εν τέλει ιδεολόγου νέου και ανδρείου πολεμιστή. Η διαχείριση (απ' την πλευρά και των δύο δρώντων) του επιβλητικού τόξου (μόνιμου σημείου αναφοράς του έργου) επί σκηνής γοήτευε το δίχως άλλο τους θεατές.

Φιλοκτήτης: Οι γενναίοι πολεμούν την αδικία… το κρίμα στο λαιμό σου… πες το ναι… πέφτω στα πόδια σου…

Στον ρόλο του Οδυσσέα η πάντα έτοιμη για τη σκηνική έκπληξη Μαρία Πρωτόπαππα που απέδειξε ότι έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται εύκολα και αποτελεσματικά στο υλικό που αναλαμβάνει να ζωντανέψει με την υποκριτική της δεινότητα. Κι ακόμα κι αν δεν κατέχει τον ένα από τους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους εντούτοις αποτελεί αναμφίβολα όχι απλά τον καταλύτη της πλοκής αλλά και τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους δύο δραματικούς «γίγαντες» που συλλαμβάνει ο αξεπέραστος Σοφοκλής: τον Φιλοκτήτη και τον Νεοπτόλεμο, τους δύο άνδρες που ενώ αρχικά τελούν υπό μία πόλωση στο τέλος καταλήγουν αναπόδραστα να συμπορεύονται.

Οδυσσέας: Δουλειά τεχνίτη κάνει η γλώσσα στους ανθρώπους...                  Η καλύτερη επιλογή είναι η λιγότερο επικίνδυνη...

Εντυπωσιακός όμως ήταν και ο εξαμελής χορός των ναυτών που συνόδευαν τον Νεοπτόλεμο με τον Τάσο Θεοφιλάτο να υποδύεται το δραματικό πρόσωπο του φαινομενικά αφελούς ψευδο-έμπορου που μεταφέρει στους δύο άνδρες (Φιλοκτήτη και Νεοπτόλεμο) την πρόρρηση του Τρώα μάντη Έλενου, γιου του Πρίαμου. Ο χορός συντηρεί με τον λόγο του το μύθευμα του Νεοπτόλεμου πως δήθεν ο Φιλοκτήτης έχει πλέον υποστηρικτή (τον Ν) ενώ χαρακτηρίζει απλό εντολοδόχο τον Οδυσσέα πιθανόν για να δικαιολογήσει τις πράξεις του (που δεν είναι άλλες από την αρπαγή του Φ με δόλο μαζί φυσικά με το ιερό τόξο του Ηρακλή χάρη στο οποίο θα αλωθεί η ως τώρα απόρθητη Τροία) ενώ παράλληλα εξηγεί στον ταλαιπωρημένο Φιλοκτήτη πως πάσχει λόγω της θεϊκής βούλησης. Εκεί θίγεται κιόλας το ανεξάντλητο προς συζήτηση ερώτημα της προσωπικής ελευθερίας και κατά πόσο στα έργα του Σοφοκλή (πρβλ. και Οιδίποδα Τύραννο) ο άνθρωπος έχει το περιθώριο να επιλέξει τη μοίρα του ή μήπως αυτή καθορίζεται τελικά από τους θεούς. Προφανώς και ο Φιλοκτήτης (όπως και ο Ο.Τ.) χαράζει μια πορεία για την οποία φέρει σημαντικό μερίδιο ευθύνης: επιλέγει να προσεγγίσει τον ναό της Χρύσης ενώ δεν έπρεπε με αποτέλεσμα να δαγκωθεί από το φίδι – φύλακα και να πληγωθεί σοβαρά ενώ όταν ο Νεοπτόλεμος του ζητά να τον ακολουθήσει με τον στόλο στην Τροία όπου μπορεί να ιαθεί το τραύμα του χάρη στους εκεί θεραπευτές, εκείνος πεισματικά αρνείται και σκέφτεται μέχρι και την αυτοκτονία (αν οι ναύτες του είχαν προσφέρει το όπλο που εκείνος προς το τέλος εκλιπαρούσε, θα είχε σαφώς επιλέξει τον θάνατό του). Κι ενώ ούτε καν ο Δίας, όπως ισχυρίζεται, δύναται να τον αλλάξει, ωστόσο στον επίλογο ο εκθεώμενος Ηρακλής εμφανίζεται ως απομηχανής, του υποδεικνύει να πάει στο Ίλιο κι εκείνος όντως πείθεται και ακολουθεί τον Νεοπτόλεμο με τον στόλο. Πρόκειται πραγματικά για ένα πολύ όμορφο σκηνοθετικό κλείσιμο της Καμίνσκυ.

Νεοπτόλεμος: Πρέπει να αντέχουμε τη μοίρα που μας χαρίζουν οι θεοί … Τώρα που ξέρεις μπορείς να συγχωρέσεις…

 Ευάριθμες οι έννοιες, οι (απ)αξίες και οι συμπεριφορές που πραγματεύεται το κείμενο του μεγάλου τραγικού: η πειθώ, ο δόλος, η βία (που είναι ίσως προτιμότερη από τον δόλο καθότι είναι πιο τίμια στάση), ο ανθρώπινος πόνος που ενίοτε είναι δυσβάσταχτος και μάλιστα διαρκεί πολλά χρόνια στοιχείο που άριστα επιτυγχάνει να αποδώσει ο Νούσιας τόσο με την κίνηση όσο και με τις κραυγές του, ο πόνος όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής στην περίπτωση της εγκατάλειψης, η εμπιστοσύνη και η απώλειά της μα και η επανάκτησή της μέσα από ορατά γεγονότα όπως αυτό της ειλικρινούς μεταμέλειας (λ.χ. ο Νεοπτόλεμος επιστρέφει το τόξο στον Φιλοκτήτη), η ανδρεία, η (ανδρική) φιλία, το ψέμα, η αλήθεια, ο σκοπός που αγιάζει τα μέσα (στο μυαλό μας έρχεται ο Μανδραγόρας του Μακιαβέλι) αλλά και η συνύπαρξη των ανθρώπων που είναι άφευκτη καθώς η «η ισχύς εν τη ενώσει», όπως άλλωστε διαπιστώνουμε στο τέλος˙ η απογοήτευση που οδηγεί στο πείσμα και στην αυτοκαταστροφή, η σοφία και η δικαιοσύνη που συνιστούν αρετές αλληλένδετες… Η ικεσία όταν η απόλυτη ανάγκη κι η απελπισία επιβάλλονται, η χρεία της επιβίωσης κι η προσαρμογή σε άθλιες συνθήκες παρέα με τον νόστο για την πατρίδα (ο Φ ζει με πενιχρά μέσα και θέλει όσο τίποτα να επιστρέψει στην Οίτη) αλλά και το ψυχικό μεγαλείο (ο Φ παρόλο τον αφόρητο επί δέκα χρόνια πόνο του βρίσκει το κουράγιο να συμπονέσει τον Ν για το υποτιθέμενο κακό που του προξένησαν οι Αχαιοί). Μέσα σ’ αυτό το πυκνό πλέγμα προβληματισμών και συλλογισμών, ο Σοφοκλής δεν παραλείπει και τη δριμεία του κριτική για τους κατέχοντες την εξουσία και την επιβολή αυτής στον λαό˙ παρόλα αυτά, αφήνει ταυτόχρονα χώρο και στη λογική να εκφραστεί στα σημεία που αυτή αρμόζει.

Φ: Καθάρματα οι Αχαιοί… Ν: Φύγε από αυτή τη γη με φίλους…     Το σωστό και το χρήσιμο με αναγκάζουν να υποταχθώ στους κυβερνήτες.

Μια από τις πιο καλοδουλεμένες καθότι άψογα σχεδιασμένη ήταν η σκηνή της βύθισης στον ύπνο του Φιλοκτήτη την ώρα της κρίσης της πληγής του. Σ’ αυτό το εξαίρετο αποτέλεσμα συνέβαλε σημαντικά ο χορός με την κίνησή του ενώ ο Νεοπτόλεμος πιο πέρα ακούει καθώς κρατά τα μάτια του κλειστά. Πρόκειται για μια υπέροχη χορογραφία που σηματοδοτεί τη στενή σχέση του ζεύγους πόνος – ύπνος με τον δεύτερο να ανακουφίζει συχνά την ενόχληση του πρώτου.

Η μουσική του έργου ατμοσφαιρική, ενέτεινε το συναίσθημα των θεατών, οι φωτισμοί πάνω στη σκηνή αλλά και στο βράχο του θεάτρου πρόσθεταν στο μοναδικό κλίμα της παράστασης ενώ επίσης εύστοχες ήταν οι ενδυματολογικές επιλογές.

Άρτιο, προσεγμένο και στην παραμικρή του λεπτομέρεια καλλιτεχνικό προϊόν, με τον κάθε συντελεστή να προσφέρει το μέγιστο της αξίας του.

Λοιποί συντελεστές:

Χορός

Αλέξανδρος Φιλιππόπουλος – Κορυφαίος του Χορού

Παντελής Αρουσαλίδης

Μάρκος Γέττος

Βαγγέλης Κρανιώτης

Βαγγέλης Μάγειρος

Τάσος Θεοφιλάτος

Σκηνογράφος: Γιώργος Γεωργίου

Ενδυματολόγος: Γιάννης Μετζικώφ

Πρωτότυπη μουσική χορικών και διδασκαλία: Ευαγγελία Βελλή-Κοσμά

Πρωτότυπη μουσική: Constantine Skourlis

Φωτισμοί: Αλίκη Δανέζη-Knutsen

Βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=QiyaqU_22L4