ΤΟ ΚΟΥΚΛΟΣΠΙΤΟ

Του Ερρίκου Ίψεν

Θέατρο ‘’ΠΟΡΕΙΑ’’

Τρικόρφων 3, Αθήνα

 

Σκηνοθεσία – Απόδοση – Διασκευή:   ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΑΡΛΟΟΥ

 

Κυριακή, 12 Νοεμβρίου 2022

Ώρα 6.00 μ.μ.

 

Κριτική ανάλυση

της Μαρίνας Αποστόλου

 

«Καμιά ελευθερία, καμιά ομορφιά δεν μπορεί να υπάρξει σε σπίτι με δάνεια»

«Το μωράκι μου ενδιαφέρεται τώρα και για την επιστήμη…;»

 «Οι καρδερινούλες πρέπει να χουν πεντακάθαρο ραμφάκι για να τιτιβίζουν ωραία…»

«Να φοβάμαι την εκδίκηση ενός κακόμοιρου γραφιά;»

«Δεν έγινε το θαύμα…»

Το κλασικό αριστούργημα Το κουκλόσπιτο του Νορβηγού δραματουργού Ερρίκου Ίψεν επέλεξε για τη φετινή θεατρική περίοδο ο Δημήτρης Τάρλοου αναθέτοντας στη Λένα Παπαληγούρα τον πρωταγωνιστικό ρόλο – σύμβολο της Νόρας.

Προσαρμόζοντας την υπόθεση στα μέτρα του σήμερα, ο σκηνοθέτης τοποθετεί τη δράση σε ένα αστικό σπίτι του παρόντα χρόνου παντρεύοντας στοιχεία από τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα του Σκανδιναβού συγγραφέα με τη σύγχρονη πραγματικότητα. 

Κατά συνέπεια, ο θεατής με την είσοδό του στην πλατεία θωρεί ένα υποβλητικό σαν μουσείο σκηνικό με έναν ευμεγέθη πίνακα ζωγραφικής που σχεδόν τρομάζει καθώς εκφράζει συναισθήματα ανησυχίας και έντασης (βλέπουμε πάνω σ’ αυτόν ταραγμένα ζώα με έντονα χρώματα που παραπέμπουν ίσως στους φοβιστές ζωγράφους), σαρκοφάγα φυτά αριστερά και δεξιά, ένα κλασικό πιάνο, παιχνίδια ως δώρα για τα τρία παιδιά της οικογένειας βγαλμένα από περασμένη εποχή, έγχαρτη αλληλογραφία που διακινείται με τον παραδοσιακό τρόπο (εφημερίδες και επιστολές μέσα σε φυσικό γραμματοκιβώτιο), υπηρέτρια που φοράει ανάλογη στολή εργασίας (Όλγα Δαλέκου) και αφετέρου μια σύζυγο που χορεύει στους ήχους του ‘’Jingle Bells’’, εργάζεται κάνοντας μεταγλωττίσεις και σπικάζ, επικοινωνεί με τα παιδιά της μέσω συσκευής τάμπλετ, ψωνίζει και δανείζεται σε νόμισμα ευρώ, μια άλλη νεαρή γυναίκα (Βίκυ Κατσίκα) που αναζητά εργασία κι ευτυχώς κατέχει καλά το ‘’office’’, ένας σύζυγος (Γιώργος Χριστοδούλου) που έχει καταλάβει θέση CEO στην τράπεζα μα και την ίδια στιγμή παραμένει, όπως ακούμε, ‘’δημόσιος λειτουργός’’.

Η Νόρα είναι η «ξοδευτρούλα», η «καρδερινούλα» και το «σκιουράκι» του συζύγου της που ντύνεται και προβάλλεται κατά παραγγελία του τελευταίου ως «σέξι Ιταλίδα» σε bal masqué (μπαλ μασκέ) ενώ τρώει κρυφά γλυκά (την βλέπουμε να τρώει «σύγχρονα» μελομακάρονα) διότι αυτό ενοχλεί τον Τόρβαλντ – η ζάχαρη τής χαλάει τα δόντια της άρα και την κουκλίστικη ομορφιά της. Αντιμετωπίζεται σαν το τέταρτο, κατά μία έννοια, μεγάλο παιδί της οικογένειας που χαλάει χρήματα επιπόλαια, ενθουσιάζεται με τις γιορτές των Χριστουγέννων, με το δέντρο που έχει ετοιμάσει ως έκπληξη για τα παιδιά της και κυρίως αδημονεί να απολαύσει τις υψηλές χρηματικές απολαβές από τη νέα θέση ευθύνης που αναλαμβάνει οσονούπω ο άνδρας της Τόρβαλντ. Μία σίγουρη δουλειά, ένα καλό εισόδημα, όπως ακούμε στο έργο, είναι ό,τι καλύτερο για τη ζωή ενός ανθρώπου.

Εντούτοις, όσο κι αν η Νόρα μοιάζει να μην έχει «βάσανα» και να δείχνει κακομαθημένη, όπως επιφανειακά συμπεραίνει η φίλη της η Χριστίνα που επιστρέφει ξαφνικά από το παρελθόν, εκείνη έχει ήδη πράξει ένα σοβαρό τόλμημα μυστικά από όλους: έχει δανειστεί από ιδιώτη (Θανάσης Δόβρης) ένα μεγάλο χρηματικό ποσό με σκοπό με σώσει τη ζωή του Τόρβαλντ που κάποτε κινδύνεψε και μάλιστα αυτό το πέτυχε πλαστογραφώντας την υπογραφή του τότε βαριά ασθενούς πατέρα της που παρουσιαζόταν ως υποτιθέμενος εγγυητής (στο Κουκλόσπιτο του Ίψεν μαθαίνουμε ότι μια γυναίκα δεν είχε δικαίωμα να δανειστεί χρήματα με νόμιμο τρόπο από μια τράπεζα εκείνη την εποχή, γι' αυτό και η Νόρα καταφεύγει σ' αυτή τη λύση). Το ψέμα αυτό, το μεγάλο αυτό μυστικό που δεν πρέπει επ’ ουδενί να γίνει γνωστό, της χτυπά την πόρτα μέσω του Κρόκσταντ που έρχεται να την εκβιάσει ζητώντας σημαντικό αντάλλαγμα. Η Νόρα μάχεται να προλάβει την αποκάλυψη, δεν τα καταφέρνει ωστόσο κι εκείνη τη στιγμή φουντώνει μέσα της μια άγρια ελπίδα: πως ο άνδρας της θα αναλάβει την ευθύνη ο ίδιος, θα φερθεί θαρραλέα όπως κι εκείνη ανεβαίνοντας έτσι στην εκτίμησή της και κάνοντας τον γάμο της ακόμα πιο άξιο και ισχυρό. Το «θαύμα» όμως δεν πραγματοποιείται στο τέλος κι έτσι η Νόρα από κουκλίτσα (κάποτε του πατέρα της και τώρα του συζύγου της) αποφασίζει να σπάσει τα δεσμά της καθώς είναι αδύνατο να συνεχίζει να συμβιώνει με έναν «άγνωστο»… (στο τέλος ακούγεται σχετικό μουσικό θέμα – σημειωτέο ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης υπάρχει ζωντανά μουσικός επί σκηνής κι αυτή είναι η Κρυσταλία Θεοδώρου).

Μέλος της οικογένειας είναι το δίχως άλλο και ο γιατρός Ρανκ (Κώστας Βασαρδάνης) ο οποίος νοσεί από «αυτοάνοσο» (άλλη μια σύγχρονη ορολογία), πρόβλημα κληρονομικό που οφείλεται στον ακόλαστο βίο που είχε διαγάγει ο πατέρας του. Είναι απογοητευμένος, μόνος, «ο αθλιότερος από όλους τους ασθενείς του», είρωνας με τον εαυτό του, προσκολλημένος στους Χέλμερ και ερωτευμένος με τη Νόρα κάτι που της αποκαλύπτει προς το τέλος του έργου, μετά το πάρτι που λαμβάνει χώρα στο από πάνω πάτωμα και στο οποίο έχουν παρευρεθεί και οι τρεις τους (το ζεύγος Χέλμερ και ο γιατρός). Κι ενώ τείνει να σχηματιστεί ένα ιψενικό τρίγωνο την ώρα που η Νόρα μένει μόνη της στο σαλόνι με τον Ρανκ και του επιτρέπει να της χαϊδέψει το πόδι, αυτό το σχήμα άμεσα διαλύεται καθώς ουδεμία τέτοια πρόθεση υπάρχει από τη μεριά της.

Η Νόρα δεν γυρεύει να ερωτευθεί έναν άλλο άνδρα, να οχυρωθεί πίσω από ένα ακόμα ψέμα, να βολευτεί, να κοροϊδέψει τον εαυτό της περνώντας μια φιλήσυχη, κίβδηλη ζωή. Η Νόρα, μπορεί να υποστηρίξει κανείς, ομοιάζει ακόμα και με την Αντιγόνη του Σοφοκλή καθώς επάνω της είναι δυνατόν να αναγνωρίσει κάποιος αρκετά στοιχεία ανδρείας και θάρρους˙ για τη Νόρα του Ίψεν όπως και για τη σοφόκλεια Αντιγόνη υπερτερεί ο ηθικός νόμος, ο νόμος που υπηρετεί το συναίσθημα και τις οικογενειακές κι εν γένει τις ανθρώπινες αξίες κι όχι τόσο ο γραπτός νόμος, ο στενός, σκληρός κώδικας που επιτάσσει το ‘’σωστό’’ και το ‘’τυπικό’’. Στηριζόμενος λοιπόν πάνω σ’ αυτό το δεδομένο εισβάλλει ο Κρόκσταντ στην εστία των Χέλμερ απαιτώντας όχι απλά αποκατάσταση αλλά ακόμα και αναβάθμιση, τη θέση ενός σκιώδους διευθυντή, ενός χαλίφη στη θέση του χαλίφη. Σύντομα όμως θα βρει τον δρόμο του μέσα από την αληθινή ανεκπλήρωτη αγάπη που κάποτε θυσιάστηκε από τη Χριστίνα στον βωμό της χρείας για επιβίωση και της εκπλήρωσης του χρέους απέναντι στα ευάλωτα μέλη της οικογένειάς της.

Ο Δημήτρης Τάρλοου διαθέτει μια δική του, προσωπική αισθητική, μια ταυτότητα που τον κάνει να ξεχωρίζει καλλιτεχνικά και να αφήνει το στίγμα του στο θέατρο μέσα από τις τεχνικές που ακολουθεί στις σκηνοθεσίες του. Οπωσδήποτε, αγαπάει πολύ το θέατρο και εργάζεται μέσα και πάνω σ’ αυτό αγόγγυστα πολλά χρόνια τώρα.

Η Λένα Παπαληγούρα προσφέρει τον καλύτερό της εαυτό σε ένα ρόλο σημαντικής ερμηνευτικής δυναμικής, ρηξικέλευθος όχι μόνο στα χρόνια του Ίψεν αλλά και στη σημερινή εποχή. Πόσο εύκολα άραγε, ακόμη και τώρα, εγκαταλείπει μία μητέρα τα παιδιά της τα οποία θα «την αγαπούν με το μυαλό και την καρδιά», όπως ακούμε να λέει η ομοιοπαθούσα Ελένη; Πόσο απλό είναι να κάνει μια γυναίκα μια καινούργια αρχή, να δώσει νόημα στην άδεια ζωή της, προϊόν μιας επιβεβλημένης κοινωνικής και αντρικής / συζυγικής αντίληψης;

Εξαιρετικός στην ερμηνεία του ως γιατρός Ρανκ είναι ο Κώστας Βασαρδάνης. Πρόκειται για έναν πολύ ταλαντούχο ηθοποιό, άνετο, αβίαστο, με μια άψογη άρθρωση και εκφορά λόγου, απόλυτα πειστικό που θα μπορούσε αναμφίβολα να ενσαρκώσει το ίδιο αποτελεσματικά και τον Τόρβαλντ. Κινείται πολύ όμορφα επί σκηνής, χτυπάει νότες στο πιάνο και αγγίζει το συναίσθημα των θεατών μέσω της ασθένειάς του και του χωρίς μέλλον έρωτά του για τη Νόρα.

Ο Γιώργος Χριστοδούλου, επίσης δυνατός, έχει εξίσου ένα δύσκολο υποκριτικό «καθήκον»: εκείνο του Χέλμερ που χρησιμοποιεί ως παίγνιο τη φαινομενικά αφελή Νόρα διατάζοντάς την, δίνοντάς της τη μορφή που εκείνος αποφασίζει ωσάν η Νόρα να είναι ένα κομμάτι πλαστελίνη.

Χαρακτηριστικοί όμως είναι και οι άλλοι τρεις ηθοποιοί Βίκυ Κατσίκα, Όλγα Δαλέκου και Θανάσης Δόβρης που υποδύονται ρόλους που δίνουν ώθηση στην πλοκή και εξέλιξη της υπόθεσης. Πρωτότυπο και πρωτοποριακό να βλέπουμε τη νοηματική γλώσσα επί σκηνής. Άλλο ένα στοιχείο που χαράζει νέες οδούς στις ελληνικές παραστάσεις.

 

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ:

https://poreiatheatre.com/plays/koyklospito/