Συνέντευξη Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη

Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης

Πειθαρχία, έλεγχος και έμπνευση



Πέρσι τον θαυμάσαμε στη σκηνοθεσία του θεατρικού έργου Μάτια Τέσσερα στο χώρο του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν στο υπόγειο της Πεσματζόγλου. Δε θα ξεχάσω το πολύ ενδιαφέρον ξεκίνημα της παράστασης ενδεδυμένο με μουσική που προμήνυε μια δυνατή συνέχεια αλλά και με μια διαδοχική εμφάνιση των ηθοποιών έτσι που απ’ την αρχή κιόλας οι θεατές γνώριζαν έστω και στιγμιαία τους ήρωες που θα έπαιζαν στο έργο.

Φέτος, ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης σκηνοθετεί στο χώρο Black Box του θεάτρου Επί Κολωνώ ένα κείμενο τελείως διαφορετικό αλλά εξίσου ελκυστικό. Το μονόλογο του Ανδρέα Φλουράκη «Φύλλα της» σε ερμηνεία της Λίλας Καφαντάρη.

Κύριε Αρβανιτάκη, μιλήστε μου λίγο για το μονόλογο του κυρίου Φλουράκη. Τι σας έκανε να δεχτείτε να τον σκηνοθετήσετε;

Παλιά οι σκέψεις μου σχετικά με τη διαδικασία προς ένα «ναι» ή ένα «όχι» ήταν αρκετά σύνθετες. Τώρα πια το κριτήριο μου είναι αποκλειστικά η ενστικτώδης αντίδραση που έχω όταν διαβάζω για πρώτη φορά το έργο: Αν μου κρατήσει το ενδιαφέρον (πράγμα που δεν συμβαίνει συχνά) κι αν φτιάχνει ένα κόσμο που με κάποιο τρόπο με γοητεύει, τότε προχωρώ. Το συγκεκριμένο κείμενο άσκησε μια παράδοξη γοητεία πάνω μου. Μα μόνο όταν αρχίσαμε να το δουλεύουμε στην πρόβα, άρχισα να κατανοώ το γιατί.

Θεωρείτε ότι οι μονόλογοι αποτελούν ένα ιδιαίτερο θεατρικό είδος; Ποιες δυσκολίες εντοπίζετε στη σκηνοθεσία τους;

Σίγουρα αποτελούν κάτι ξεχωριστό. Στα ομαδικά έργα ξεκινώ πάντα από την κατεύθυνση των δράσεων: προσπαθώ να διασφαλίσω ότι ο κάθε ηθοποιός επικεντρώνει την ενέργεια του στη «μετατόπιση» του άλλου. Σ’ ένα μονόλογο, όταν η δράση του ρόλου δεν κατευθύνεται στον άλλο ρόλο, πού πάει; Αυτό, για μένα, είναι το κύριο ερώτημα. Ποιός είναι ο αποδέκτης της αφήγησης; Σε ποιόν διηγούμαστε την ιστορία; Φαίνεται απλή ερώτηση αλλά δεν είναι.

Περιγράψτε μου τη συνεργασία σας με την κυρία Λίλα Καφαντάρη. Γιατί θεωρείτε ότι ο συγκεκριμένος ρόλος της ταιριάζει;

Και η Λίλα και εγώ έχουμε εκπλαγεί από την ευκολία και το βάθος της επικοινωνίας μας. Μιλάω και εκ μέρους της γιατί είναι κάτι που έχουμε συζητήσει επανειλημμένως. Ακούγεται κλισέ, αλλά, ειλικρινά δεν μπορώ να φανταστώ πιο ιδανική συνεργασία. Η Λίλα είναι πανέξυπνη και ταυτοχρόνως απόλυτα ανοιχτή συναισθηματικά. Σπανίως βρίσκεις και τα δύο σε τέτοιο βαθμό σ’ έναν ηθοποιό.

Όσο μελετάμε το έργο, τόσο επιβεβαιώνουμε το συμπέρασμα μας ότι ο ρόλος δεν ταιριάζει μόνο στη Λίλα αλλά και σε μένα! Γιατί έχουμε κι οι δύο ψύχωση με τον έλεγχο (ευτυχώς όχι στο βαθμό που τον έχει η ηρωίδα του έργου). Από ‘κει και πέρα, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου, όταν εγώ δεν καταλαβαίνω κάτι, η ανάλυση που μου κάνει από την εμπειρία της ζωής της η Λίλα, μου το φωτίζει μ’ ένα τρόπο μαγικό. Αυτό είναι βέβαια ενδεικτικό και του πόσο βαθειά κατανοεί τη γυναικεία σκέψη ο συγγραφέας μας.

Τι νομίζετε πως είναι αυτό που θα έκανε κυρίως το κοινό να ενδιαφερθεί για την παράσταση «τα Φύλλα της»;

Η γυναίκα που αφηγείται διάσπαρτες στιγμές απ’ τη ζωή της, είναι σίγουρα αναγνωρίσιμη απ’ όλους μας: όχι μόνο από τις γύρω μας ελληνίδες, αλλά κι από τις εμπειρίες του καθενός. Στοιχεία αρχετυπικά όπως η απώλεια, ο φόβος, η ενσυνείδητη προσπάθεια για έλεγχο του πόνου, είναι πράγματα που όλοι κατανοούμε βαθειά. Από ‘κει και έπειτα, ο Ανδρέας Φλουράκης, πέρα από την αξιοθαύμαστη κατανόηση που δείχνει της ανθρώπινης φύσης, χρησιμοποιεί και μια μέθοδο αφήγησης που, κατά τη γνώμη μου, αναδεικνύει το «ξεδίπλωμα» της, μ’ ένα τρόπο ιδιοφυή.

Έχετε σκηνοθετήσει πολλά θεατρικά έργα εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους. Π.χ. έχετε σκηνοθετήσει την κατάρα της Ίρμα Βεπ αλλά και το Σεσουάρ για δολοφόνους. Εκτός από ταλέντο φυσικά, πόση ευελιξία απαιτεί μια τέτοια εναλλαγή κάθε χρόνο ή και παράλληλα μέσα στη διάρκεια μιας θεατρικής σαιζόν;

Δεν θεωρώ ότι απαιτεί κάποια ενσυνείδητη ευελιξία. Αν αναγνώσεις τίμια ένα έργο, δεν υπάρχει λόγος να επαναληφθείς όταν θα έρθει η ώρα να το ερμηνεύσεις. Αυτό θα συμβεί μόνο αν επαφίεσαι στα κλισέ σου. Υπάρχουν βέβαια δημιουργοί που αφήνουν τη σφραγίδα τους σ’ ότι κάνουν. Όταν είναι πραγματικά χαρισματικοί φωτίζουν το πρωτογενές υλικό με τον πλούτο του οράματος τους. Εγώ συνήθως προτιμώ την «αόρατη σκηνοθεσία», όπου το χέρι του σκηνοθέτη λειτουργεί με σχετική διακριτικότητα.

Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την περίοδο όπου μένατε και εργαζόσασταν στις Η. Π. Α.; Τι είδους παραγωγές είχατε αναλάβει εκείνη την εποχή; Τι σας επηρέασε πιο έντονα σε κείνη τη φάση της ζωής σας;

Είναι δύσκολο να περιλάβω όλα εκείνα τα χρόνια σε λίγες γραμμές. Θα ‘λεγα πάντως ότι, δεδομένου ότι τότε δεχόμουν σαφώς λιγότερες προτάσεις, έπρεπε συνήθως να έχω εγώ την πρωτοβουλία της επιλογής του υλικού. Ως εκ τούτου τα θέματα μου ήταν πολύ πιο «δύσκολα».

Αδιαμφισβήτητα τη μεγαλύτερη επιρροή πάνω μου άσκησε ο Γκροτόφσκι στα δύο χρόνια που σπούδασα μαζί του. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι η δουλειά μου αποτελεί «συνέχεια» της δικιάς του. Ο τρόπος που ο κάθε δάσκαλος μπολιάζει τους μαθητές του μπορεί να λειτουργεί εντελώς υποσυνείδητα. Γι’ αυτό και όταν με ρωτάνε «τι ακριβώς σου έμαθε ο Γκροτόφσκι;» δεν έχω κάποια απλή απάντηση να δώσω.

Ποια είναι τα θεατρικά έργα που ονειρεύεστε να σκηνοθετήσετε και γιατί;

Η ιδανική κατάσταση για μένα αυτή τη στιγμή είναι να κάνω θέατρο μαζί με τους απόφοιτους της Δραματικής Σχολής του Ωδείου Αθηνών.

Ποια είναι τα επαγγελματικά σας σχέδια για το κοντινό μέλλον; Ετοιμάζετε κάτι άλλο ταυτόχρονα αυτόν τον καιρό;

Όπως λέει κι ο Μπρεχτ, «ετοιμάζω το επόμενο μου λάθος». (Μ’ άλλα λόγια, δεν είναι ανακοινώσιμο ακόμη...)

Αν δε γινόσασταν σκηνοθέτης, ποια άλλη δουλειά θα σας έκανε να νιώθετε εξ ίσου δημιουργικός;

Αυτή του διευθυντή ορχήστρας. Ξέρω, δεν δείχνω ιδιαίτερο εύρος στις επιλογές μου, αλλά, όπως δήλωσα και προηγουμένως, έχω ψύχωση με τον έλεγχο!

Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τη συνέντευξη που μου παραχωρήσατε και να σας ευχηθώ καλή επιτυχία!

Εγώ σας ευχαριστώ - τόσο για τα καλά σας λόγια όσο και για τις ουσιαστικές κι εύστοχες ερωτήσεις σας.

Τα «Φύλλα της» κάνουν πρεμιέρα την Παρασκευή στις 8 Οκτωβρίου στις 21.00 (ακολουθεί μεταμεσονύχτια παράσταση στις 00.00)