ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟ ΣΟΥ

του Pier Lorenzo Pisano

Θέατρο Altera Pars

Μεγ. Αλεξάνδρου 123 - Κεραμεικός

Σάββατο, 19 Φεβρουαρίου 2022

Ώρα 9 μ.μ.

Δραματολογική ανάλυση & κριτική θεάτρου

της Μαρίνας Αποστόλου

"Αγαπάμε λιγότερο αυτούς που μας αγαπούν"

''Χωρίς πατέρα και μάνα είμαι ακόμα γιος;"

Επίσημη πρεμιέρα έκανε το Σάββατο 19 Φεβρουαρίου 2022 η παράσταση Για το καλό σου του Pier Lorenzo Pisano σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Πέτρου Νάκου.

Σύνοψη:

Η υπόθεση του έργου στρέφεται γύρω από την ζωή μιας μεσοαστικής οικογένειας που κατοικεί σε κάποια άγνωστη πόλη. Πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχει η μητέρα που θυμάται το παρελθόν κι αναλύει τα θετικά και τα αρνητικά της μητρότητας. Την αμηχανία που ένιωσε τον πρώτο καιρό της γέννησης του μεγάλου της γιου αλλά και την αραιή και δύσκολη επαφή που έχει πια μαζί του εφόσον αυτός αυτονομήθηκε και ζει μόνος του σε άλλη πόλη. Αναλογίζεται το ανάποδο σενάριο, δηλαδή της μη απόκτησης παιδιών, που θα είχε σαν αποτέλεσμα περισσότερα χρήματα στον λογαριασμό της, λιγότερες ρυτίδες στο πρόσωπό της όπως και περισσότερα ταξίδια αναψυχής. Εκτός από τον μεγάλο γιο που καλείται από την μητέρα του να έλθει στο σπίτι τους διότι ο πατέρας της οικογένειας δεν είναι καλά στην υγεία του, υπάρχει και ο μικρότερος, φοιτητής στην ιδιότητα και φυσικά οικονομικά εξαρτημένος. Σε μια περίπου ανταγωνιστική σχέση με τον αδελφό του (όχι όμως και εχθρική) βλέπει την επίσκεψή του ως μια "σιωπηρή προσάρτηση". Μετά από παρότρυνση του μεγάλου, ο μικρός γνωρίζει την κοπέλα με την οποία συνάπτει σχέση και παρόλες τις μάλλον ασήμαντες αντιθέσεις τους προλειαίνει τον δρόμο για συμβίωση. Σημαντικό μέλος της οικογένειας είναι και η γιαγιά, μητέρα της μητέρας τους, που έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ανατροφή των παιδιών, καθώς αν και ξόδεψε πολλά χρήματα για αυτά, ωστόσο τα αγάπησε πολύ όπως την αγάπησαν κι εκείνα. Επί τη ευκαιρία της άφιξης του μεγάλου γιου, η γιαγιά δέχεται επίσκεψη από τα δυο της εγγόνια ενώ στην συνέχεια την ακούμε να παραπονιέται που η κόρη της την θυμάται μόνο για να την πληροφορήσει για κάτι άσχημο. Στην οικογένεια υπάρχει και ο πατέρας που δεν εμφανίζεται όμως ποτέ αλλά εννοείται ακριβώς γιατί ήταν πάντοτε παρών-απών μέσα στο σπίτι. Γύρω τους, όπως είναι φυσικό, υπάρχουν κι άλλα πρόσωπα μακρινοί ίσως συγγενείς κι ενίοτε εντελώς τυχαίοι και περαστικοί άνθρωποι ακριβώς για να κεντράρει ο θεατής στην οικογένεια καθ' εαυτή. Ποιος όμως τελικά δεν είναι καλά μέσα στο σπίτι και με ποιον τρόπο αυτό το νέο γίνεται γνωστό;

Το έργο Για το καλό σου αποτελεί ένα κείμενο δροσερό κι ανάλαφρο (το έργο γράφτηκε το 2017 και ο δημιουργός του είναι γεννημένος μόλις το 1991) αλλά κάθε άλλο παρά επιφανειακό. Με πολυάριθμα στοιχεία χιούμορ αλλά και ποικίλες στιγμές φιλοσοφικής διάθεσης, ο συγγραφέας εξετάζει το θεσμό της οικογένειας, τα μέλη της και τις μεταξύ τους σχέσεις αλλά και τη θέση αυτών που δεν είναι οικογένεια αλλά ως δορυφόροι περιβάλλουν τα ίδια τα οικογενειακά πρόσωπα ασκώντας μια άλλου είδους υποδεέστερη πάντα επιρροή. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το έργο ακόμα και ως αινιγματικό, άποψη που αποδίδεται στις εσκεμμένες ασάφειες και τα γοητευτικά διφορούμενα και ενίοτε υπονοούμενα σημεία του. Τέτοιου είδους σημεία είναι ας πούμε ο ίδιος ο τίτλος του έργου αλλά και η ασθένεια που δηλώνεται με υπαινιγμούς μέσα από τις σαφείς διατροφικές συστάσεις που δίνει η μητέρα στο οικογενειακό τραπέζι (λ.χ. το μπρόκολο είναι αντικαρκινικό).

Η επιλογή του Νάκου να μεταφράσει από τα ιταλικά και να σκηνοθετήσει το εν λόγω έργο, που για πρώτη φορά ανεβαίνει σε ελληνική σκηνή, ήταν πράγματι εξαιρετική. Κι αυτό διότι δεν βασίστηκε σε σίγουρες, δοκιμασμένες και κλασικές συνταγές αγαπημένων εδώ και χρόνια από το θεατρόφιλο κοινό έργων αλλά γιατί ως εργάτης του θεάτρου διεξήγαγε την έρευνά του, εντόπισε το υλικό του, δούλεψε πάνω του μέσω της μετάφρασης (αξιοποιώντας έτσι και την κουλτούρα που φέρει ως ιταλομαθής και προφανώς ιταλολάτρης) και το παρουσίασε στους θεατές προσθέτοντας στοιχεία από το σήμερα όπως τα λ.χ. τα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας του κορωνοϊού (βλέπουμε φερ' ειπείν τα δραματικά πρόσωπα να μετακινούνται μέσα στο μετρό φορώντας προστατευτικές μάσκες). Η σκηνοθεσία του είναι εν γένει ευρηματική, ευφυής και πρωτότυπη σε πολλές σκηνές. Ενδεικτικά αναφέρουμε το ταξίδι του μεγάλου γιου στο τρένο (το πώς κινείται και απευθύνεται μέσω του μονολόγου στο κοινό), την αναπαράσταση της φιγούρας της γιαγιάς με το ιδιαίτερο κοστούμι που κρατά η Χειμωνά για να την υποδυθεί, το "ATM ΓΙΑΓΙΑ" για να επικοινωνήσει ο σκηνοθέτης στο κοινό το χαρτζιλίκι που λαμβάνουν τα δύο εγγόνια (ανεξάρτητα που είναι πια ενήλικες) από την γιαγιά τους, ακόμα και την υπόκλιση στο τέλος των δύο ηθοποιών που υποκρίνονται το νεαρό ζευγάρι στο πάνω μέρος της σκηνής (μένουν στη θέση που είχαν στην τελευταία σκηνή του έργου κι υποκλίνονται πρώτοι εκεί κατεβαίνοντας ύστερα κάτω μαζί με τον υπόλοιπο θίασο). 

Σημειωτέο είναι ότι κανένα δραματικό πρόσωπο δε φέρει όνομα. Όλοι διακρίνονται από τον ρόλο τους μέσα στην οικογένεια λ.χ. ο μεγάλος γιος, ο μικρός γιος, ο πατέρας, η μητέρα που είναι η μεγαλοκόρη πια της γιαγιάς των δύο αγοριών, ο θείος που δεν είναι θείος ακριβώς αλλά ίσως ξάδερφος κάποιου, ο συνεπιβάτης στο τρένο και μετά στο μετρό και η κοπέλα του μικρού γιου που είναι, όπως ακούμε στην παράσταση, "προσωρινή σύζυγος και συνομήλικη μητέρα".

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί κατεξοχήν τον μονόλογο ως εργαλείο αφήγησης γεγονότων και αναμνήσεων μα περισσότερο περιγραφής συναισθημάτων κι απόψεων των χαρακτήρων. Κάποιες φορές συναντάμε και παράλληλους μονολόγους που πλέκονται νοηματικά όπως λ.χ. στην έναρξη της παράστασης με την μητέρα και τον μεγάλο γιο αλλά και ύστερα με τα δυο αδέρφια.

Ο Νάκος δεν επιτυγχάνει όμως μια άρτια σκηνοθεσία μόνο αξιοποιώντας κατάλληλα το κείμενο που κρατά στα χέρια του, τα κοστούμια για τα οποία φρόντισε η ομάδα Altera Pars και τα σκηνικά που επιμελήθηκε ο Ohm David. Καταγίνεται πολύ και με τη μουσική επένδυση, τομέα στον οποίο πρωτοστάτησε συνεργαζόμενη μαζί του η ηθοποιός Αγγελική Κοντού που παίζει την κοπέλα του μικρού γιου. Στα μαγευτικά μουσικά κομμάτια που ακούγονται ξεχωρίζει το ανάγλυφο κομμάτι I giardini di marzo (Οι κήποι του Μαρτίου) που έχει ερμηνευθεί από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου με τίτλο Πριν το τέλος, φράση που δένει μοναδικά με την ατάκα του έργου: "Στο τέλος υπάρχει πάντα αγάπη, όταν πια είναι πολύ αργά...". Επιπλέον, έμφαση δίδεται και στους φωτισμούς τους οποίους υπογράφει η Κατερίνα Μαραγκουδάκη. Και δεν αναφερόμαστε τόσο στα φώτα που σβήνουν αρκετές φορές με τον ανάλογο επιβλητικό ίσως και τρομακτικό ήχο (η επεξεργασία ήχων ανήκει στον Ιωσήφ Τοπαλιάν) κάθε φορά που ο μεγάλος γιος ερωτά την μητέρα τι έχει ο πατέρας τους κι εκείνη στρέφει αλλού το κεφάλι της. Μιλάμε για πιο μικρές αλλά αξιοπρόσεκτες λεπτομέρειες χρήσης του φωτισμού που καθιστούν το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα ακόμα πιο σαγηνευτικό όπως λ.χ. όταν η μητέρα όρθια διακόπτει προς στιγμή τον λόγο της σε ένα κλίμα υποβόσκουσας έντασης την ώρα που δέχεται ως δώρο ένα απλό φλυτζάνι από τον μεγάλο της γιο (δώρο για να το μοιραστεί και με τον μικρό γιο!)

Ο Pisano αγγίζει περίτεχνα και λεπτεπίλεπτα πολλές εκφάνσεις της οικογενειακής ζωής. Προβάλλει και την αρνητική, θα μπορούσαμε να πούμε πλευρά της μητρότητας καταρρίπτοντας το στερεότυπο της αποκλειστικής ευτυχίας και ολοκλήρωσης που αυτή προσφέρει στην γυναίκα. Ιδίως στην γυναίκα που οφείλει να καλύψει το κενό του συζύγου-πατέρα που δεν είναι τόσο δραστήριος και συνεπής όσο θα όφειλε. Ο συγγραφέας φωτίζει την προσπάθεια του κάθε παιδιού μέσα στην οικογένεια να δομήσει την δική του ξεχωριστή προσωπικότητα και τα συναισθήματα που προκύπτουν μέσα από το να "ανακατανέμεται η αγάπη" με την άφιξη του δεύτερου τέκνου. Καταπιάνεται όπως σημειώσαμε και νωρίτερα και με τους παππούδες των παιδιών οι οποίοι ακριβώς επειδή δεν έχουν την άμεση ευθύνη των εγγονών τους γίνονται ιδιαίτερα αγαπητοί και μένουν αξέχαστοι στα παιδιά. Μιλάει εντούτοις και για τον περιορισμό που οι μεγάλοι άνθρωποι υφίστανται όταν θεωρείται η φύλαξη των παιδιών αυτονόητη υποχρέωσή τους και πώς διακρίνονται ευκρινώς σε παππούδες από την μεριά της μαμάς και παππούδες από την μεριά του μπαμπά...

Παρόλες τις αντιξοότητες όμως, η αγάπη και η ελπίδα βγαίνουν νικήτριες στο τέλος. Η μητέρα συγκινημένη αποχαιρετά τον μεγάλο γιο που ωστόσο θα ξανάρθει... και μάλιστα για τις συχνές επισκέψεις που έχει να σκοπό να κάνει θα φροντίσει να προμηθευτεί έγκαιρα ένα πακέτο εισιτηρίων σε προνομιακή τιμή. Με την πόρτα δεξιά της σκηνής ανοιχτή και την Μίνα Χειμωνά σε μια δυνατή ερμηνευτική στιγμή της παράστασης, οι θεατές διδάσκονται τρόπον τινά πως ο πυρήνας της οικογένειας είναι ισχυρός, δεν σπάζει και δεν αλλοιώνεται και πως οι ξένοι, θα είναι πάντα ξένοι, ανοίκειοι όπως έχουμε ακούσει νωρίτερα στην σκηνή του ταξιδιού με το τρένο ή ακόμα και ύποπτοι για ανίερες, ακραίες πράξεις όπως η παιδοφιλία. 

Άξιες συγχαρητηρίων είναι οι ερμηνείες και των πέντε ηθοποιών. Η Χειμωνά είναι υπέροχη τόσο σαν μητέρα όσο και σαν γιαγιά. Εύστοχη κι ακριβής, αποδεικνύει την πολυετή της εμπειρία στο σανίδι. Ξεχωρίζει ιδιαιτέρως ο Παύλος Εμμανουηλίδης, ειδικά στο ρόλο του "θείου" με την ευφάνταστη ξεκαρδιστική είσοδό του στην σκηνή αλλά και τους άλλους δύο ρόλους του συνεπιβάτη. Πράος και άμεσος, αυτό που θα έλεγε κανείς "ήρεμη δύναμη" επί σκηνής είναι ο Βλάσης Πασιούδης στον ρόλο του μεγάλου γιου ενώ ο Δημήτρης Ζέρβας εμφανίζεται πειστικός στον ρόλο του μικρότερου αδελφού που νιώθει συνεχώς αδικημένος. Η Αγγελική Κοντού πολύ σωστή και μετρημένη ως η "ξένη" που θα γίνει το επόμενο μέλος μιας οικογένειας που θα συνεχιστεί ως φυσιολογική εξέλιξη.

Πληροφορίες:

www.alteraparstheater.gr